Associazione Culturale Noste Reis - Lingua e cultura del Piemonte

Lession ëd notomìa (sconda part)

I dvoma finì 'd parlé dle part dël còrp. Anté ch'i j'ero ruvà? Al còl? Bin: sota 'l còl a-i é le spale, peui i brass con ij gomo (as peul disse 'dcò ghëmmo). Le man a l'han sinch dìj, dont ij nòm a son: pòles, ìndes (o dil ch'a mostra), dil ëd mes, dil dj'anej, dil marmlin (o mamlin). La mostra as taca al pols. Ij dìj a l'han ognidun n'ongia. A venta nen fé 'd confusion antra ij polpiss e ij polpass.

E vnoma marlàit al cassiòt. Le fomne a l'han le pupe (o 'l sen) e tant le fomne che j'òmo a l'han ij mimin. La pansa a dev nen esse tròp nurìa, dësnò a ven na bëddra. Ëd n'òmo bëdrassù che la pansa a-j seurt fòra da la corèja as dis ch'a l'é dësbëdrinà. L'ombelico italian ant nòsta lenga as ciama amburì. Ël rastel ëd la schin-a a l'é dlicà: s'as romp un a arziga (a va anans) 'd finì paralisà.

Vocabolari

i dvoma = dobbiamo
spala = spalla
brass = braccio
gomo / ghëmmo = gomito
dont = di cui; donde
pòles = pollice
indes = indice
dil ch'a mostra = indice
dil ëd mes = medio

dil dj' anej = anulare
dil marmlin / mamlin = mignolo
mostra = orologio
taché = attaccare
as taca = si attacca
ognidun = ognuno
ongia (plur. onge) = unghia
pols = polso
antra = tra
polpiss = polpastrello
polpass = polpaccio
e vnoma marlàit = e veniamo un poco
cassiòt = torace
pupa = mammella (le pupe = i seni)
sen = seno
mimin = capezzolo
nurì = nutrire
dësno / sëdnò = se no
bëddra = epa, pancione
bëdrassù = panciuto, obeso
dësbëdrinà = obeso, sfatto
a-j seurt fòra = gli esce (fuori)
corèja / corea = cinghia, cintura
strenze la corèja = stringer la cinghia
schin-a = schiena
rastel ëd la schin-a = spina dorsale
dlicà = delicato
rompe / rumpe = rompere
arzighé = rischiare (arzigh = rischio)
paralisé = paralizzare

Lession ëd notomìa (part tersa)

I l'oma mansionà scasi tute le part dël còrp.
A manco ancora le cheusse, jë gënoj (1) le cavije e ij pe. Im ciame se 'dcò ij dìj dij pe a l'han ëd nòm sòi? Për lòn ch'i na sai mi, mach ël dilon e 'l dilin.

Àora, për finì sta landa ch'a dura da tròp ampess, i veuj dive ancora ij nòm ëd dontrè òrgo e part dël corp uman marlàit dlicà... adonch: s'i seve nen ëd malgrassios i dòvre sigura 'd paròle coma daré, pénis, vagin-a: s'i seve na frisa grosseròt i l'eve pi car - gnun dubi - le forme cul (o tafanari, fënno, etc), picio, ciòrgna - Coma? Im feve armarché ch'i parlo grass? D'acòrdi, ma al fin dij fin còs é-la sossì? S'i veule amprende 'l piemontèis - ch'a l'é na lenga viva - a 'nta ch'i sapie 'dcò le parolasse ch'a son motben manch ch'an italian...

(1) In gënoj .la ë .è assolutamente muta

Vocabolari

mansioné = menzionare
manché = mancare
cheussa = coscia
gënoj = ginocchio
manch = meno
cavija = caviglia
dilon = alluce

dilin = dito mignolo del piede
àora = ora, adesso
sta = questa
landa = lagna, manfrina
duré = durare
da tròp ampess = da troppo tempo
i veuj dive = voglio dirvi
dontrè = alcuni /-e
òrgo = organo
marlàit = un po'
adonch /donch /donca /doncre = dunque
daré = sedere, didietro
pénis = pene
vagin-a = vagina
grossé = grossolano, buzzurro (femm. grossera)
malgrassios = maleducato
grosseròt = volgaruccio
sigura / ëd sigura = certamente
dubi / dùbit = dubbio
cul = culo
picio = cazzo (volg.)
ciòrgna / bigieuja = conno, figa (volg.)
armarché = notare, rimarcare
parlé grass = parlare sboccato; dire parolacce
viv (pron. vivv) = vivo
viva = viva
al fin dij fin = in fin dei conti
a 'nta ch'i sapie = bisogna che sappiate
còs é-la sossì? = cos' è ciò?

NUMERI ORDINALI

I primi sei numeri sono:

prim /-a = primo / -a

scond /-a = secondo / -a

ters / -a = terzo / -a

quart / -a = quarto / -a

quint / -a = quinto / -a

sest / -a = sesto / -a

Esempio: ël ters lìber (il terzo libro)

A partire dal settimo numero, il piemontese si serve di forme perifrastiche, tra cui la forma:
ch'a fa + numero cardinale è di gran lunga la più diffusa: ël lìber ch'a fà des (il decimo libro)

Nota. in piemontese la frase “é la decima volta che ti chiamo”, si dice:
a l'é des vire ch'it ciamo oppure a l'é des vòte ch'it ciamo.

GLI ANNI

In piemontese “anno” si dice ann (plur. agn / ani / ane);
“decennio” si dice desani o desagn (un desagn. doi desagn...);
“secolo” si dice sécol; “millennio” si dice milani.

1. Lùn-es i von vëdde un film ch'am anteressa:
la Flecia Nèira (la freccia nera).
Veus-to ven-e con mi?
2. Mersì, nò. I pàiro nen. E peui, col film-là i l'hai già vëddulo doe vire. I arzigo 'd vëdd-lo për la tersa vòta, e a l'é nen ël cas.
3. D'acòrdi; se ti't ven-e nen, i vad daspërmì.

1. Questo è il secondo libro che compro.
2. Quanti libri hai comprato?
3. È la decima volta che provo a telefonarti.
4. Sono stufo di comprare tutti questi libri.
5. Allora, entri o non entri?
6. Sono dieci anni che non lo vedo
7.Siamo entrati nel terzo millennio